امنیت شخصی بر روی محافظت فرد در برابر خشونت استوار است. خشونت فیزیکی در تمام اشکال آن، قاچاق انسان و کار کودکان از مصادیق ناامنی شخصی محسوب می شود. امنیت غذایی یعنی دسترسی انسان ها به غذا و توزیع مناسب مواد غذایی در میان مردم؛ گرسنگی، قحطی و افزایش ناگهانی قیمت مواد غذایی نشان دهنده ناامنی غذایی است. امنیت بهداشتی بر محافظت مردم در برابر بیماری ها و سبک زندگی سالم تأکید دارد. سوء تغذیه، بهداشت و درمان ضعیف، عدم دسترسی به مراقبت های بهداشتی اولیه از نشانه های ناامنی بهداشتی است. امنیت زیست محیطی به حفاظت از مردم در برابر آسیب های کوتاه مدت و بلندمدت محیطی اهمیت می دهد. تخریب محیط زیست، کاهش منابع، عدم دسترسی به منابع آپ پاک و آلودگی هوا حکایت از ناامنی محیط زیست دارد. امنیت اجتماعی بر سرمایه اجتماعی یعنی اعتماد متقابل تأکید دارد. تنش های نژادی و مذهبی، جنایت، تروریسم، نشان دهنده ناامنی اجتماعی است. امنیت سیاسی هنگامی برقرار می شود که افراد در جامعه ای زندگی کنند که به حقوق اولیه آنها احترام گذاشته می شود. سرکوب سیاسی، نقض حقوق بشر، فقدان حاکمیت قانون و عدالت حکایت از ناامنی سیاسی دارد. امنیت اقتصادی هنگامی برقرار می شود که افراد به کار و درآمد مطمئنی دسترسی داشته باشند. فقر پایدار، بیکاری و فرصت های نابرابری اقتصادی نشان دهنده ناامنی اقتصادی است.
میان ابعاد مختلف امنیت انسانی رابطه وجود دارد. به عبارت دیگر، هر یک از ابعاد امنیت انسانی می توانند یکدیگر را تقویب و یا تضعیف کنند. به طور مثال با دسترسی به کار و درآمد مطمئن زمینه دسترسی به مواد غذایی و امنیت غذایی فراهم می شود. با برقراری امنیت محیط زیست، دسترسی به آب سالم برای حفظ امنیت بهداشتی فراهم می شود. با کاهش اعتماد متقابل اجتماعی و بالا گرفتن تنش های قومی و مذهبی در یک کشور که نشان دهنده ناامنی اجتماعی است؛ زمینه هایی برای سرکوب سیاسی و ناامنی سیاسی به وجود می آید.
امنیت انسانی و امنیت ملی نیز می توانند یکدیگر را تقویت و یا تضعیف کنند. بحران در امنیت انسانی می تواند زمینه هایی را برای به خطر انداختن امنیت ملی فراهم کند؛ و از طرف دیگر هم، ناامنی ملی و دولتی به نابودی زیرساخت های یک کشور و وخامت شرایط انسانی می انجامد. به عنوان مثال؛ ضعف نهادهای مختلف جامعه در جذب افراد مختلف و جامعه پذیر کردن آن ها، تجربه تحقیر، بی حرمتی و بیکاری که نشان دهنده ناامنی شخصی و اقتصادی است؛ می تواند زمینه های را برای پیوستن افراد مختلف به گروه های افراطی پدید آورد. از طرف دیگر سیطره گروه های افراطی در یک جامعه قطعاً ابعاد مختلف امنیت انسانی را به وضعیت فاجعه باری خواهد رساند.
امنیت انسانی و امنیت ملی ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. همانطور که به خطر افتادن امنیت ملی زمینه های ناامنی انسانی را فراهم می کند، برعکس آن نیز صادق است. به عبارت دیگر لاجرم هر دولتی برای تأمین امنیت ملی نیازمند تأمین امنیت انسانی است. کشوری که مدام در معرض مخاطرات مختلف طبیعی، اقتصادی و سیاسی باشد و همچنین متشکل از انسان هایی ضعیف و فاقد توانمندی باشد؛ کشوری قدرتمند و قوی نیست.
با این مقدمه و یادآوری این نکته که از آغاز بحران سوریه در سال 2011م. شاخص های گوناگون امنیت انسانی و امنیت ملّی سوریه پیوسته مورد تهدید قرار گرفته است، بررسی ابعاد مختلف و شاخص های گوناگون نشان می دهد که این کشور در سالهای اخیر، در پایین ترین حد از امنیت انسانی در میان کشورهای جهان قرار دارد. هرچند واقعیت های تاسف بار کشور یمن، تا حد محسوسی وخیم تر از سوریه است، اما جنبه های سیاسی که مبتنی بر هیایو بر سر سوریه و مسکوت گذاشتن وخامت در یمن است، سوریه را بیشتر در معرض دید و توجه قرار داده است. با این حال بسیاری از گزارش های سازمان های جهانی اذعان دارند که یمن و سوریه به ترتیب، دچار آسیب دیده ترین وضعیت امنیت انسانی هستند.
کشور سوریه به دلایل مختلف از جمله افراطی گری مذهبی و ظهور گروه هایی مانند داعش با تخریب گسترده زیرساخت های غیرنظامی و کشاورزی از جمله خانه ها، بیمارستان ها و مدارس مواجه شده و امنیت انسانی در وضعیت بغرنجی قرار گرفته است. به طوری که 13.4 میلیون نفر در سوریه به کمک های بشردوستانه نیاز دارند.
سوریه امروز با ناامنی اقتصادی گسترده رو به رو شده است. اقتصاد این کشور متحمل آسیب های جبران ناپذیری شده؛ به طوری که تولید ناخالص داخلی 60 درصد کاهش یافته است. دولت به طور فزاینده ای قادر به تأمین درآمد کافی برای یارانه کالاهای اساسی مانند سوخت و نان که آسیب پذیرترین خانواده ها به آن تکیه می کنند؛ نیست. تخمین زده می شود که بیش از 90 درصد جمعیت کشور، زیر خط فقر زندگی می کنند و هم اکنون 50 درصد جمعیت در سن کار، بیکار هستند.
کشور سوریه همچنین با در بحران ناامنی بهداشتی مواجه است. بیش از 500 هزار کودک زیر 5 سال دچار سوء تغذیه مزمن و 90 هزار دچار سوء تغذیه شدید هستند. علاوه بر این آسیب های روانی هم گسترش پیدا کرده؛ با وجود این که کمتر مورد توجه قرار می گیرد، اما مطمئناً پیامدهای طولانی مدتی در همه گروه های جمعیتی به دنبال خواهد داشت؛ به طوری که بیست و هفت درصد از خانوارها علائم ناراحتی روانی را در پسران و دختران خود گزارش کرده اند.
ما در سلسله گزارش های متنوعی که از واقعیت زندگی اجتماعی فرهنگی سوریه تنظیم کرده ایم، به ابعاد پیدا و پنهان این کشور پرداخته و می پردازیم؛ با توجه به شناختی که از لایه های واقعی حیات اجتماعی سوریه به دست می آید می توان به حق روحیه قناعت و مقاومت مردم سوریه را – در مقایسه با بسیاری از کشورها – دید و ستود؛ اما میزان و ارزش بسیاری از این شاخص های فرهنگی اجتماعی که اتفاقاً در سطح مناسبی ارزیابی می شوند آنگاه بهتر درک خواهد شد که از طرف دیگر سازمان های بین المللی، واقعیت های دیگری را نیز از این کشور بحرانی، آسیب دیده و البته آرام و مقاوم گزارش می کنند.
با استفاده از :
- https://reliefweb.int/report/syrian-arab-republic/2021-humanitarian-needs-overview-syrian-arab-republic-march-2021
- امنیت انسانی در خاورمیانه؛ مریم علی پور، https://shouba.ir
نگارش و تنظیم: محمدهادی کاوه
نظر شما